(کارکردهای اجرایی مغز( executive functions) و ADHD
بارها مطرح کردیم که یکی از نقایص اصلی شناختی در افراد ADHD, اختلال در کارکردهای اجرایی مغز است.
در این مطلب یه مقدار تمثیلی قصد داریم کارکردهای اجرایی را معرفی کنیم:
اگر تصور کنید مغز ما مانند یه شرکت است…
در قشر پیش پیشانی مغز(prefrontal)یک سری مدیر اجرایی دور هم جمع شده اند که هر کدوم یه وظیفه اختصاصی به عهده شونه. این مدیرهای شیک تمام اطلاعاتی که از دیگر قسمت های مغزما میاد را جمع آوری می‌کنند و یه کارهایی با این اطلاعات انجام میدن.
در واقع مدیران بخش کارکردهای اجرایی این اطلاعات را از حس های ما دریافت می کنند و تصمیم نهایی را میگیرند. درواقع اطلاعات را تفسیر می‌کنند و تصمیم میگیرند که ما چطور بر مبنای این اطلاعات، کارها را انجام بدیم.
حالا بفرمایید تک تک این مدیران اجرایی شیک را بهتون معرفی کنیم:
خانم بهرامی، مسئول سازماندهی
کارکرد اجرایی سازماندهی شامل توانایی ایجاد یکپارچگی در بخش‌های مختلف یک تکلیف و همچنین برقراری نظم در فضاهای شخصی و درحقیقت به نحوه سازماندهی و نظم‌بخشی فرد دلالت دارد. سازماندهی شامل استفاده از رویه‌ها به‌منظور طبقه‌بندی، مرتب کردن یا هرگونه نظم دهی به ادراکات، احساسات، افکار یا اعمال به منظور افزایش یا بهبود یادگیری یا عملکرد است.
قشر پیشانی در کنترل چگونگی سازماندهی و توالی اطلاعات نقش دارد. بدین‌ترتیب که با حذف اطلاعات غیرضروری از حافظه کاری از پاسخ به آنها خودداری میکند. و برعکس اطلاعات لازم را به شیوه‌ای سازمان‌یافته بازیابی کرده و توالی آنها را مشخص می کند.
برنامه‌ریزی را توانایی تدوین نقشه راه برای رسیدن به هدف یا تکمیل تکلیف بیان میکند. همچنین برنامه‌ریزی در بردارنده توانایی تصمیم‌گیری در مورد تعیین اولویت می‌باشد.
برنامه ریزی یا به‌عبارت‌دیگر توانایی دستیابی به یک هدف…
از طریق مراحل واسطه‌ای دیگر یکی از مؤلفه‌های ضروری فرایندهای شناختی سطح بالا مثل حل مسئله است. بدین ترتیب شاید توانایی برنامه‌ریزی در رأس کارکردهای اجرایی قرار گرفته باشد.
.برنامه ریزی بخش مهمی از رفتار هدفمند است. و دربردارنده تنظیم اعمال برای پیشرفت و مواجهه سازمان‌یافته راهبردی و اثربخش با تکالیف است. هنگام مواجهه فرد با یک موقعیت جدید، توانایی برنامه‌ریزی رفتار او را هدایت و ارزیابی میکند.
میتوان برنامه‌ریزی را محدود به مجموعه خاصی از مناطق مغز نمود. برنامه‌ریزی به‌عنوان یک طبقه بزرگ شامل پاسخ‌ها و فرایندهای زیادی میشود که محدود به تصمیم‌گیری و قضاوت و ارزشیابی رفتارهای خود و دیگران نیست.
برنامه ریزی، شامل پیش‌بینی وقایع در آینده بسیار نزدیک مثل پیش‌بینی پیامدهای اعمال خود است و شامل استفاده از توانایی‌های لازم به منظور تشخیص یک سری از ادراکات، احساسات، افکار و یا رفتارها و پیامدهای احتمالی آنها در آینده نزدیک است.
برنامه‌ریزی و سازماندهی یکی از فعالیت‌های عالی شناختی و مهم‌ترین کارکردهای اجرایی کورتکس پیش پیشانی هستند. نتایج پژوهش‌ها نشان داده که دانش‌آموزان با اختلال ریاضی مخصوصا در سازماندهی و برنامه‌ریزی ضعیف هستند.
جناب مهار اندیش، مسئول کنترل مهاری یا بازداری پاسخ
بازداری پاسخ کارکردهای اجرایی را میتوان شاخصی برای «چگونه» و «چه وقت» انجام دادن عملکردهای رفتاری عادی توصیف کرد و از دیدگاه گارنر (۲۰۰۹)بازداری به افراد برای برنامه‌ریزی اهداف، خود گردانی، بازداری پاسخ نامناسب، انعطاف‌پذیری و رفتار آینده مدار، کمک میکند.
خانم فعالوند، مسئول حافظه فعال
حافظه فعال سیستمی با ظرفیت محدود است که اطلاعات ساده را ذخیره سازی و به صورت موقت و همزمان پردازش می کند. همچنین توانایی ذخیره سازی اطلاعات پیچیده شناختی و پردازش آنها مانند، تفکر، استدلال، درک، قضاوت و یادگیری همزمان را دارد. نقص در حافظه فعال و توجه آثار منفی عمده ای بر جنبه های مختلف فرایندهای شناختی همچون حل مساله و درک مطلب دارد. چرا که وقتی حافظه فعال و توجه با مشکل روبرو می شود. فرد قادر نخواهد بود، اطلاعات لازم را برای هدایت عملکرد قریب الوقوع در ذهن خود نگهداری کند و تا پیدا نمودن راه حل مناسب آن را دست کاری نماید.
حافظه فعال نظام شناختی پیچیده با ظرفیت محدود است که در عین پردازش همزمان اطلاعات، انها را ذخیره سازی می کند. و این توانایی افراد را قادر می سازد تا اطلاعات مهم را پردازش و ذخیره، اطلاعات نامربوط را کنار گذاشته و گام های تدریجی به سمت دستیابی به هدف بردارند. مشخص شده که حافطه کاری به طور نیرومند با ادراک خواندن، توانایی ریاضی و هوش سیال در کودکان و بزرگسالان مرتبط است.
جناب شناختی عزیز، مسئول انعطاف پذیری شناختی
انعطاف پذیری شناختی، توانایی تغییر آمایه های شناختی به منظور سازگاری با محرکه در حال تغییر محیطی است.یعنی توانایی هایی مانند تغییر دیدگاه یا سازگاری انطباقی فرد با قوانین، تقاضاها یا شرایط محیطی جدید.
بنابراین انعطاف پذیری شناختی به این معناست که فرد از انتخاب هایش آگاه است، می تواند به موقعیت های جدید سازگار شود و در این موقعیت های جدید احساس کفایت و شایستگی می کند.
جناب پرورشی، مسئول خود مهارگری
توانایی کنترل هیجان ها، رفتار و امیال به منظور دستیابی به بعضی از پاداش ها یا اجتناب از بعضی پیامدها است. خودکنترلی یعنی فرد کنترل رفتارها، احساسات و غرایز خود را با وجود برانگیختن برای عمل داشته باشد.
خانم خیر اندیش، مسئول توجه
آنچه در حافظه فعال وارد میشود جهت ورود به حافظه بلند مدت باید مورد توجه قرار گیرد تا مواد درسی بهتر آموخته شود. میزان و چگونگی توجه از عوامل مؤثر یادگیری است. به طوری که نقص در توجه، فرصت پردازش، ذخیره و فراخوانی اطلاعات از شخص را می‌گیرد . حالا انواع توجه داریم که در مطالب بعدی میگیم راجع بهش.
خانم راهبردی، مسئول استدلال
استدلال را نوعی راهبرد مسئله گشایی در مرحله عملیات انتزاعی میتوان در نظر گرفت که طی آن فرد با یک نظریه کلی که شامل همه عوامل احتمالی است آغاز میکند.،توصیف می کنند که میتواند بر نتیجه یک مسئله تأثیر بگذارد و فرضیه خاصی را به بار آورد که آن را به طور منظم آزمایش کند.
حال تصور کنید که این مدیران اجرایی دور هم جمع می شوند تا گروه های کاری مختلفی را تشکیل دهند که وظیفه آنها حمایت از نحوه برنامه ریزی، سازماندهی، اولویت بندی و اجرای هر فعالیتی است که در هر لحظه از روز انجام می دهیم.
این مسئولین و مدیران در مغز افراد ADHD به تربیت مجدد نیاز دارند؛ خوب کار انجام نمیدن.
یکی از راه های تربیت این مدیران اجرایی توانبخشی شناختی هستش ما تو کلینیک واسه درست کردنشون از نرم افزارهای به روز توانبخشی استفاده میکنیم؛ نتایج دارن نشون میدن؛ مدیرهای اجرایی مون تاحدی سربه راه میشن.
یکی از ابزارهای کارکردهای اجرایی مغز انجام مدام و مستمر تمرینات Rehacom است.که با تقویت بخش های درگیر مغز به بهبود و عملکرد بهتر آن کمک می کند.
خدمات دیگر کلینیک ری را…
نرم افزار IVA-2
بسته آموزشی نقص توجه،بیش فعالی
